در خیابان امام حسین گلپایگان واقع شده و به شماره ۱۴۲۰۹ به ثبت آثار ملی ایران رسیده است.

 

گنبد بابامصری در مسجدی به نام مسجد میرزا ابوالحسن قراردارد و سابقاً در جنب گنبد فوق حمامی هم به این نام وجود داشته‌است این بنا دارای ارزش تاریخی وهنری است و احتمالاً بنای آن در دوره ایلخانی روی بنای قدیمی دوره سلجوقی ساخته شده‌است وتاریخ ساخت آن ۱۲۲۵ هجری قمری است.

 

مسجد جامع سرآور در روستای سرآور در ۱۸ کیلومتری شمال خاوری گلپایگان قرار دارد و از لحاظ معماری و سقف بندی ساختمان و ستون‌ها و حمال‌های چوبی بنا، قابل توجه‌است. روی در مسجد، تاریخ ۹۷۹هـ. ق دیده می‌شود. منبر چوبی مسجد دارای کتیبه‌ای به خط نسخ است و در پایان کتیبه سال ۸۱۱هـ. ق کنده شده‌است. این مسجد در ۱۲ کیلومتری گلپایگان قراردارد وساختمان مسجد مربوط به قرن هشتم هجری و دارای طرحی بسیار ساده وبصورت مربع است. براساس کتیبه موجود «نجار محسن» سازنده درب‌های مسجد است. درهایی که براستی ارزش تاریخی دارد. در کتیبه نوشته شده: «عمل الاقل العبد نجار محسن» همچنین بنا بر کتیبه مسجد سر آور، تاریخ ساخت آن ۹۷۹ هجری شمسی است.


 

آذرآباد که به دوران ساسانیان مربوط است، یادآور نیاکان زردتشتی ما است که به آتش (آذر) به چشم احترام می‌نگریستند. این شهر امروز در منطقه ورزنه گلپایگان (گلشهر) و در فاصله ۲۵ کیلومتری گلپایگان قرار دارد. برخی آذرآباد را نام قدیم ورزنه امروزی که بخشی از شهرستان گلپایگان است می‌دانند.

 

 

روستای زیبای وانشون و امام زاده ابوالفتح در گلپایگان

 

بقعه زیبای امامزاده ابوالفتوح سلیمان بن موسی بن جعفر(ع)، که جاذبه هایش کمتر از روستای معروف ابیانه نیست، در ۱۲ کیلومتری گلپایگان، در روستای وانشان (وانشون) قرار دارد که با توجه به کتیبه داخل حَرم، به قرن دهم هجری مربوط می‌شود. برفراز بقعه چهارگوش آجری گنبدی هرمی و دوازده ترکی کشیده شده‌است که از زیبائی خاصی برخوردار است. روی صندوق آیاتی از قرآن مجید نوشته شده و کلمه «صندوق شاه حسین فرید ونشکوه» دیده می‌شود. در میان دیدنی‌های وانشان (بابادودورشاه، لمبی، مورا، دزی، دیگا، کوه محد حیدر، قلعه جمال، حسن آباد، سدکرا، مقبره بهلون، برج حاج فرج الله و مزرعه امیریه) ـ امامزاده ابوالفتوح، جایگاه ویژه‌ای دارد. فضای داخلی گنبد (گنبذ) دارای یک صندوق چوبی منبت کاری شده بسیار نفیس است که در حال حاضر ضریح روی آن قرار گرفته است. زیر سقف چوبی نقاشی و خوشنویسی زیبایی با خط نستعلیق دیده می‌شود که کار استاد محمود نجار و استاد یوسف خوانساری است. درب قدیمی امامزاده ابوالفتوح که یکبار در سال ۱۳۰۹ زراندوزان یهودی به آن طمع کردند، شاهکار منبت کاری در زمان شاه تهماسب صفوی است. در متن عربی زیارتنامه این امامزاده (در سطر پنجم زیارتنامه که در حرم است)، کلمه فارسی شاهزاده به چشم می‌خورد. این زیارتنامه قدیمی، در سال ۱۳۵۱ با خط زیبای محمد صانعی خوانساری مجدداً خوشنویسی شده‌است.

 

کوچه ای در روستای زیبای وانشون

باب شیخ در دل کوه، نزدیک دره شهیدان

 

در دامنه ارتفاعات کوه الوند در شمال شهر گلپایگان کمی بالاتر از معدن سرب بقعه ساده و بی الایش باب شیخ (بابا شیخ) قرار دارد. دره شهیدان و گوشه هم در همین مسیر است.

 

این زیارتگاه در در قله کوه واقع شده‌است. در گذشته‌های دور راه برای صعود به قله کوه وجود داشته و امروزه از زیر قله به دامنه کوه شیبی بسیار تند مانند دیواره سنگی وجود دارد و صعود به آن یکی از مشکلات کوهنوردی است. در افواه شایع است که آجرها را پشت بز می‌بستند و از راهی که امروزه صاف و پرتگاه شده‌است به قله کوه حمل می‌کرده‌اند. در زیر کوهپایه، تخته سنگ عظیمی است که شبیه به شتر خوابیده‌است. مردم پاک و خوش قلب آنرا «ناقه صالح» می‌پندارند و جالب آن است که داستان مشهور سامسون و دلیله (درباره صالح پیغمبر) بین مردم رواج دارد.

 

بقعه امامزاده عمران ابن علی در گوگد قرار دارد. در گوگد مردم معتقدند که این بقعه بسیار قدیمی است. درهای ورودی این بارگاه، ارزش زیادی داشته است و گویا در محل دیگری نگهداری می‌شود. این بنا در ۲۰ سال گذشته بازسازی شده‌است.

 

یکی از اشیاء باستانی گلپایگان (که در موزه ایران باستان نگهداری می‌شود)، ظرف آتشدان مفرغی ۶ ضلعی است به بلندی ۷۱ سانتی متر و گشادی دهانه بالا ۹۴/۵ سانتی متر. این آتشدان دارای سه پایه‌ای به شکل پنجه پای شیر است و سه دستگیره نیز دارد. از آثار قرن سوم یا چهارم هجری است که نام جرفادقان هم شبیه کتیبه‌های قدیمی به زبان عربی بر دسته آن کنده کاری شده‌است.

در شمال شرقی گلپایگان و در دشت باباعبدالله قلعه‌ای وجود داشت که در جنگها مورد استفاده قرار می‌گرفت و به مرور ایام خراب شد. گرچه اکنون در حوالی قلعه کشت و زرع می‌شود اما، هنوز آثار آن پابرجا است. باقرخان از سواران دلیر و سرکرده فوج گلپایگان بود. دیگر قلعه‌های شهر عبارتند از: قلعه ادیب (پشت بارو)، قلعه قدسی، قلعه سر رباطان (سلواتون)، قلعه اسفنجه، قلعه گبری، قلعه رکابدار، قلعه اختخوان، قلعه حسن فلک، قلعه حسن آباد، قلعه وداغ (تپه تاریخی و دیدنی روستای وداغ که در زیر آن تمام امکانات زندگی پیشینیان شامل حمام و سرداب با استفاده از اصول معماری حیرت انگیز بنا شده بود.)...

 

قلعه وداغ در گلپایگان

 

رودخانه گلپایگان که از ارتفاعات زاگرس در مجاورت سرشاخه‌های زاینده رود و دز سرچشمه می‌گیرد اصلی‌ترین شبکه زهکش منطقه را تشکیل می‌دهد. این رودخانه علاوه بر اینکه مهمترین منبع تأمین آب شهرستان گلپایگان محسوب می‌گردد وظیفه تخلیه سیلابهای حوضه را نیز به عهده دارد. همچنین حجم زیاد از منابع شن و ماسه را برای منطقه فراهم می‌کند. بیشه زارهای اطراف رودخانه از در بند کوچری تا انتهای دربند در دراز به فاصله بیش از ۲۵ کیلومتر، اکوسیستمی بی همتا و اصلی‌ترین مرکز طبیعی گردشگری را برای گذران اوقات فراغت مردم شهرستان گلپایگان ایجاد نموده است. اطراف رودخانه گلپایگان از محل صفر احمد تا دربند در دراز به طول بیش از ۲۵ کیلومتر دارای بیشه زارهای سرسبز و متراکمی از انواع درختان تبریزی سپیدار، چنار بید، زبان گنجشک، سنجد، گز، نسترن، قیچ، اشک ارژن و انواع علفهای هرز مانند نی، مرغ، شیرین بیان، تلخ بیان، پونه، ترشک، چگن، خارشتر انواع خار و دیگر گیاهان خودرو بوده و در تراسهای و ماندرهای آن به غیر از کاشت انواع محصولات زراعی، و صیفی درختان مثمری چون با دام، گردو زردآلو، سیب، آلوچه، آلبالو، به، انگور و آلو کاشته شده است. در این بخش آب رودخانه دائمی بوده به همین سبب انواع ماهیان رودخانه‌ای و کپور ماهیان، بخصوص در نواحی عمیق و محل بندهایی که آب را به مزارع و روستاها می‌رسانند زندگی می‌کنند.  این رودخانه که از کوههای جنوبی خوانسار هم می‌گذرد، پس از گذشتن از گلپایگان لعل بار (اناربار) نامیده می‌شود و مازاد آن در مشرق شهرستان قم به مسیله می‌ریزد. «پل قاضیید»، با پایه‌های سنگی و طاقهای آجری که در سیلابهای عظیم سالهای ۱۳۱۳-۱۴ گلپایگان را نجات داد، روی همین رودخانه‌است. روی رودخانه مزبور، در نزدیکی قریه اختخوان از توابع گلپایگان سد مهمی بسته‌اند. رود گلپایگان رودخانه مهم این شهرستان است که در کتاب‌های جغرافیایی رود قبله نیز نامیده می‌شود. این رودخانه از این جهت رود قبله نام گرفته که جهت جریان آب آن رو به قبله (از جنوب باختری به شمال خاوری) است. شاخه‌ها یا شعبات این رودخانه از خاور کوه سفید (شمال گردنه پس گله)، کوه دره روغنی در شمال باختری روستای خلعت پوشان، بلندی‌های مشرف به روستای مغاندر و کوه قبله واقع در جنوب باختری آبادی آغچه (آقچه یا آخچه) سرچشمه می‌گیرند. این مناطق همگی جزو منتهی‌الیه شمال باختری شهرستان فریدن هستند.

 

·         کاروانسرای طور در روستای دُر که شباهت زیادی با مهمانسرای عباسی شهر اصفهان دارد،

·         باغ برج علی اکبری در سر رباطان،

·         خانه احمدی،

·         حمام ملا اسد‌الله،

·         پل قاضی زاهد،

·         حمام بابا عبد‌الله،

·         خانه معظمی‌ها و خانه شجاع نظام در سر رباطان،

·         حمام حاجی از دیگر آثار قدیمی گلپایگان است.

 

گلپایگان براستی دیدنی است، این شهر در میان دشتی که از همه سو به کوههایی بلند منتهی می‌گردد قرار دارد. تمامی دشت از درختان پوشیده شده‌است، در میان باغات، کفترخانه (کبوترخانه)‌های متعددی وجود دارد. کبوتر خانه‌ها، بناهای خشتی بزرگی هستند که توسط کشاورزان بنا می‌شده‌اند. این بناها دارای تیرهای چوبی متعدد در ناحیه فوقانی و شبکه لانه زنبوری و متخلخلی در بخش داخلی خود هستند که مکان مناسبی برای زندگی کبوتران است. کبوترها برای تغذیه از آفات مزارع استفاده می‌کرده‌اند و فضولات آنها نیز بعنوان کود در مزارع کاربرد داشته‌است..

 

نمای داخلی کبوترخانه

 

همچنین کشاورزان برای تغذیه خود نیز از تخم کبوترها استفاده می‌کردند. این روش نگهداری از مزارع، بسیار مترقی است. معمار ایرانی به دلیل نگاه عالمانه به اقلیم و علم زیست شناسی، عجایبی حیرت برانگیز و ماندگار را در این سیاره خاکی تحت عنوان کبوترخانه‌های ایرانی خلق کرده‌است. معماری داخلی کبوترخانه‌ها استثنایی است؛ عظمت این بناها هم به سبب گستردگی و شکوه و هم به سبب تنوع در فرم اعجاب برانگیز است و این بناها مانند سایر آثار معماری ایرانی هم از عملکرد وافر و هم از فرم زیبایی پیروی کرده‌است. طراحی و عملکرد کبوترخانه ها، بسیار جالب و عالمانه بوده، به گونه ای که در جذب کبوتران و خلق زیستگاهی امن برای کبوتر، حیرت برانگیز بوده‌است. کبوترخانه‌ها مانند دژ نظامی در برابر همه دشمنان کبوتر که کم هم نیستند، مقاوم و نفوذ ناپذیر بوده‌است. ساختار معماری کبوترخانه به گونه ای بوده که براي پرندگان شکارچی مانند قوش، جغد و کلاغ هرگز راهی به درون برجها نبوده‌است؛ چرا که نحوه ساخت این کبوترخانه به گونه ای بوده که امنیت همراه با آرامش و آسایش کبوتران را تأمین می‌کرده‌است. دقت در اجرای این برجهای کبوتر، به حدی بوده‌است که درصد اشتباه ورود پرندگان مزاحم را به صفر می‌رسانیده، چرا که اگر حتی یک مورد پرنده یا حیوان مهاجمی به درون این کبوترخانه راه می‌یافت، هرگز هیچ کبوتری احساس امنیت نمی‌نمود و کبوترخانه خالی از حضور کبوتران می‌شد. فضای داخلی کبوترخانه گاهی محل تجمع حدود ۲۵ هزار کبوتر می‌شد. آشیانه‌ها آن چنان زیبا و منظم با مدول‌های یک شکل و از مصالح کاهگل ساخته شده بود که در تابستان بسیار خنک و به گونه ای بوده‌است که باد در فضای آن جاری (بادگیر) بوده و برعکس در زمستان، گرم و از وزش بادهای سرد محلی در امان بوده‌است. همه این تمهیدات منجر به خلق این شاهکارهای معماری یعنی کبوترخانه‌های ایرانی شده‌است. قطر سوراخهای ورودی کبوتران به داخل برجها به اندازه ای ساخته شده‌است که تنها کبوتران می‌توانستند وارد آن شوند و پرندگان مهاجم قادر به ورود به داخل آن نبودند. جالب توجه این که برای دقت یک اندازه بودن قطر سوراخهای کبوتر بویژه در کبوترخانه‌های سبک گلپایگان از تنوشه (لوله‌های سفالی) استفاده می‌شده تا سوراخها یکسان اجرا شود؛ نه بزرگتر بود که پرندگان مهاجم وارد شوند و نه کوچکتر که کبوتران بزرگتر نتوانند وارد کبوترخانه‌ها شوند. دیگر از تجهیزات دفاعی کبوترخانه‌های ایرانی تمهیداتی بوده که در مقابل ورود گربه و روباه و تا حدی آدمیزاد و نیز مار و موش اعمال می‌شده‌است. موش گرچه مستقیماً دشمن کبوتر نبوده، اما با کانال سازی در زیر پی ها، برجها را خالی و سوراخ می‌کرده و راهی را برای ورود سایر حیوانات شکارچی واز زیرزمین برای نفوذ مارها فراهم می‌ساخته‌است. دیگر از تمهیداتی که ایرانیان در دفع دشمنان کبوتر و جذب کبوتران در کبوترخانه‌ها اندیشیده بودند عبارت بود از استفاده از بوی برخی از جانوران مانند گرگ و کفتار و بوی برخی از گیاهان مانند کندر و سراب برای محافظت کبوتران.در برخی از کبوترخانه‌های ایران از جمله روستاهای گلپایگان سر گرگ و کفتار را در کبوترخانه می‌گذاشتند که هنوز هم تا این اواخر سرکفتاری در کبوترخانه رباط ابوالقاسم گلپایگان مشاهده می‌شد. معماری زیبای کبوترخانه‌های ایرانی، همراه با عملکرد اقتصادی آن یعنی کارخانه ساخت مرغوب‌ترین کود شناخته شده در جهان بر کسی پوشیده نیست. از علوم دیگر در ساخت برجهای کبوتر همچون استفاده از دانش فیزیک با توجه به اصل تشدید ( رزنانس) به منظور توجه و پرواز همزمان دسته جمعی حدود ۱۴ هزار تا ۲۵ هزار کبوتر در اثر برخاستن ناگهانی که ارتعاشات بسیار قوی را به دنبال دارد، عالمانه بهره برده شده‌است. هندسه و ریاضیات به خاطر به حداکثر رساندن سطح در حجمی ثابت و بهره گیری از اصول زیباشناختی آن چشم گیر است. طراحی و انتخاب سایت‌های دایره ای برای ساخت کبوترخانه با فضاهای تو درتو در مقاومت بالای آن نقش داشته‌است. نقل شده‌است که مارها قادر به بالا رفتن از سطوح منحنی مانند استوانه نیستند. توجه به ابعاد طرح توسعه افقی و عمودی و ساخت کبوترخانه‌های پلکانی و طبقه طبقه بودن بنا، راحتی بازسازی و مرمت را به دنبال داشته‌است. در مناطق گرم و خشک که حضور آب جاری امکان پذیر نبوده، با احداث چاه و ایجاد جایگاههای «آبشخور» امکان استفاده کبوتران از آب را فراهم می‌ساختند.

 

 

سّد گلپایگان، اولین سّد مدرن ایران

 

سد گلپایگان اولین سد مخزنی خاکی و اولین سد مدرن ایران است. مطالعات این سد در سال ۱۳۲۳ شروع شد. عملیات ساخت آن نیز در سال ۱۳۲۶ آغاز و در سال ۱۳۳۶ به بهره‌برداری رسید. سد سنگریزه‌ای گلپایگان با هسته رُسی مایل است و با شیوه قدیمی ساخت سدهای خاکی بر روی پی سنگی ساخته شده‌است. در سال 50 - 1349، به تراز تاج سد ۵ متر و به تاج سرریز آن، ۷ متر افزوده شد و در نتیجه ظرفیت مخزن از ۲۸ به 42.5 میلیون متر مکعب افزایش پیدا کرد. سیستم آبگیر ـ تخلیه کننده سد گلپایگان شامل دو لوله به قطر ۳۶ و ۵۶ اینچ و به طول ۲۱۰ متر می‌باشد که به دو سری شیرهای هاول بانگر مجهز می‌گردند. تجهیزات نصب شده در این خطوط عبارتند از: آشغالگیر ورودی، دریچه تعمیراتی رأس، شیر پروانه‌ای اضطراری و شیر سرویس هاول بانگر. سد گلپایگان در ۲۵ کیلومتری جنوب غربی و ۱۸ کیلومتری جنوب باختری شهر گلپایگان در نزدیکی روستای «اختوان» بر روی رودخانه قم‌رود (اناربار) واقع شده‌است. هدف از احداث این سد جلوگیری از خسارات ناشی از سیل و تأمین آب کشاورزی شش هزار هکتار از اراضی کشاورزی منطقه بوده‌است. ارتفاع سد از سطح زمین ۵۷ متر است. تجهیزات فنی و امکانات رفاهی در زمان ساخت این سد محدود بود ولی با تلاش شبانه‌روزی و دلسوزانه سازندگان آن بعد از گذشت سالیان دراز از زمان بهره برداری تاکنون ایمنی و پایداری سد مطلوب و قابل قبول و مهم‌ترین منبع تأمین آب کشاورزی زمین‌های گلپایگان است. با وجود اینکه یک هفته به سبب سرمای شدید و بارش برف زیاد، کار ساخت سد با مشکلات متعدد بر خورد کرده و متوقف شده و از طرفی اصولاً انجام این نوع کار در فضای تنگ، کار مشکلی است و به انجام مقدمات زیاد نیاز دارد. اما ۲۱۱ مترمکعب بتن در آب ریخته شد. اولین «توپی» بتنی در ایران نیز، به دست متخصصان ایرانی بعد از تلاش مداوم، در سد گلپایگان ساخته شد. حجم کل مخزن این سد ۴۵ میلیون مترمکعب و حجم مفید مخزن ۴۲ میلیون مترمکعب است. در سد گلپایگان ماهی‌های زیر یافت می‌شود : سوف، کپور، ماهی سفید رودخانه‌ای و قزل آلا. ماهی سفید و قزل آلای سد گلپایگان بسیار مرغوب است.

 

 

طبیعت زیبای کوچری در گلپایگان

 

در منطقه کوچری چهار نمونه خط پهلوی کشف شده‌است که در کل ایران نمونه آن مشاهده نشده‌است. همچنین در این منطقه بزرگ‌ترین نقش صخره‌ای ایران به شکل بز کوهی با ۱۱۲ سانتیمتر طول و ۹۰ سانتیمتر عرض وجود دارد. در منطقه کوچری بیشترین نقوشی که تکرار شده بز کوهی است که نماد فراوانی، نعمت و زایندگی به حساب می‌آید. تنوع نقوش در سنگ نگاره‌ها به بیش از ۷۵ نقش می‌رسد و از نمونه‌های جالب سنگ نگاره‌ها می‌توان به وجود حفره‌های روی سنگ یا کاپ مارک یا فنجان نما اشاره کرد که برای ترسیم صور فلکی و گاه‌شماری به کار می‌رفته است. از کوچری رودخانه گلپایگان (اناربار) می‌گذرد که طراوت چشمگیری به آن منطقه بخشیده‌است.

 

شهرستان گلپایگان یک قطب مهم کشاورزی و دامپروری کشور محسوب می‌شود. اراضی آن بالغ بر ۳۰۰۰۰ هکتار (با بیش از ۱۲۰۰۰ بهره بردار) است که بیشتر به صورت اراضی زراعی می‌باشد. اکثریت مردم این شهرستان کشاورز و دامدار بوده و غیر مستقیم به عنوان شغل دوم به کشاورزی و دامداری اشتغال دارند. در بخش دامپروری تعداد دامهای سنگین حدود ۵۱۵۰۰ رأس و دامهای سبک ۱۱۲۰۰۰ رأس می‌باشد و توان تولید ۶۲۰۰۰۰ تن شیر، ۳۴۹۰ تن گوشت قرمز، ۴۸۰۰تن گوشت سفید با ۱۰۸ واحد مرغداری ۱۴۴۰۰۰۰ قطعه طیور را دارد. همچنین ۶۵۰۰ کلنی زنبور عسل با حدود بیش از ۷۰۰۰ دامدار در این شهرستان وجود دارد. نوع و میان تولید سالانه محصولات زراعی و دامی شهرستان به ترتیب عبارتند از : گندم ۱۵۰۰۰ تن –جو ۸۸۰۰ تن – علوفه خشک ۳۷۰۰۰ تن – سیب زمینی ۹۲۰۰ تن – ذرت علوفه ای ۱۴۰۰۰ تن – خیار و گوجه فرنگی ۶۶۵۰ تن منابع آبی شهرستان شامل ۸۵۰ دهنه چاه عمیق و نیمه عمیق و سطحی ۷۲ رشته قنات دایر و بایر ۱۸ دهنه چشمه و یک باب سد می‌باشد. مساحت اراضی زراعی با احتساب اراضی آیش حدود ۲۸۱۳۶ هکتار و باغی حدود ۱۷۳۲ هکتار است.

 

صنایع دستی مهم گلپایگان قالی بافی، نمد بافی، گلیم بافی، منبت کاری، خطاطی، نقاشی...است. شعر و موسیقی و ادبیات هم در گلپایگان سابقه چندین ساله دارد.  هنر منبت کاری از زمان‌های گذشته در این شهر اساتید معروفی داشته‌است.
منبت کاری در گلپایگان پیشینه ای بسیار طولانی دارد و یادگاری از دوران گذشته می‌باشد که برای رسیدن به مراحل فعلی راهـی بس طولانی را پیموده‌است. تاریخ منبت کـاری در این شهر به زمانی می‌رسد که نیاکان ما با مصارف گوناگون چوب آشنا شدند؛بعبارت دیگر تاریخ منبت کاری در گلپایگان، جدا از تاریخ استفاده چوب نیست. باستان شناسان و مورخان، تاریخ استفاده از چوب برای ساخت خانه‌ها در ایران را مربوط به ۴۲۰۰ سال پیش از میلاد مسیح دانسته‌اند که مقارن با عصر حجر است یعنی زمانی که بومی‌ها قبل از مهاجرت آریایی‌ها در ایران زندگی می‌کردند. منبت کاران، انواع نقش‌های جالب را بانیش قلم منبت بر روی چوب گلابی و گردو و امثال آن در می‌آورند و با تلفیق برش سطحی جوش‌ها و گره‌های چوب سنجد و برخی چوب‌های جنگلی که برسطح کار می‌چسبانند، وسائل تزئینی جالبی می‌سازند. انواع قاب عکس و ظروف و جعبه‌های منبت که هنرمندان می‌سازند وسایل تزئینی و دکوراسیون و فروشگاه‌های هنری راتشکیل می‌دهد. این هنر اصیل سابقه ای دیرینه در گلپایگان دارد و در سابق حدود ۷۰ منبت کار از این راه امرار معاش می کردند. از نمونه‌های قدیمی منبت گلپایگان می توان به قسمت بالای در ورودی هفده‌تن، منبر و درب مسجد روستای سرآور و درب امامزاده ابوالفتوح وانشان و آثار استادانی چون استاد حیدر قاشق تراش، استاد حبیب الله یادگاری، استاد عبدالحسین معظمی، برادران مختاری (علی و محمد)، محمد رضا توسلی،احمد محسنی، محمدعلی فخاری، حسین فخاری و حیدر نیکنام (که برخی آثارش در در موزه امام رضا(ع) است)،اشاره کرد. تعمیر منبر صاحب الزمان مسجد گوهرشاد نیز اثر استاد حیدر نیکنام گلپایگانی است. در گلپایگان و حومه مخصوصا حوزه جلگه بیش ازپنج شش هزار کارگاه برای قالی بافی دستی به نام دیواری و دار زمینی وجود دارد. انواع قالی نخ فرنگ و فرش‌های معمولی درابعاد مختلف تو دری و نیم و دو ذرعی و شش ذرعی و نه ذرعی و دوازده ذرعی و سرانداز و پنج چارکی می‌بافند. نوعی از فرش گلپایگان به نام ویس و یاوری با پشم گوسفند و رنگ دندانه و نخ مرغوب و بافت خاص دارای استقامت فوق العاده می‌باشد.

 

مراکز دانشگاهی این شهر عبارتند از:

·         دانشکده فنی و مهندسی گلپایگان

 در سال ۱۳۷۹ با حمایتهای علمی دانشگاه صنعتی شریف و مالی مدیریت وقت شرکت سایپا در گلپایگان و با همکاری سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران، تأسیس شد. تا چند سال پیش زیر نظر دانشگاه صنعتی شریف فعالیت می‌کرد و امروزه به صورت یک واحد مستقل در امده‌است. البته این واحد اسماً مستقل شده‌است تا بتواند ردیف بودجه مستقل از مجلس دریافت کند. در حال حاضر اداره این دانشگاه توسط دانشگاه شریف انجام می‌شود و هیٔت علمی توسط این دانشگاه تامین می‌شود.

·         دانشگاه پیام نور

دانشگاه پیام نور گلپایگان قدمت زیادی دارد و اولین دانشگاه شهر بود و الان در بین دانشگاههای پیام نور کشور قطب محسوب می‌شود.

·         دانشکاه علمی کاربردی

·         دانشگاه آزاد اسلامی واحد گلپایگان

·         آموزشکده فنی شهدای گلپایگان

·         موسسه آموزش عالی غیر انتفاعی پیام

·         مدرسه آیت‌الله گلپایگانی، حوزه علمیه گلپایگان، و...

 

گلپایگان دارای دو شهرک صنعتی و یک منطقه صنعتی می‌باشد.

۱- شهرک صنعتی گلپایگان با مساحت ۹۵ هکتار دارای ۳۲ واحد تولیدی، این شهرک در فاصله ۳ کیلومتری مرکز شهرستان واقع شده است. (شهرک صنعتی شماره یک)
۲- شهرک صنعتی سایپا (نیوان ابتکار) با مساحت ۷۲ هکتار دارای ۱۴ واحد تولیدی (شهرک صنعتی شماره دو)
۳- ناحیه صنعتی سعیدآباد (روستایی) با مساحت ۳۰ هکتار دارای ۲۵ واحد تولیدی (شهرک صنعتی شماره سه)
دو شهرک صنعتی جدید نیز برای شهرستان پیش بینی شده است.

·         شهرک صنایع غذایی در نیوان

·         شهرک صنایع پایین دست پتروشیمی

کارخانه پتروشیمی شهرستان هم در سال ۱۳۸۲ با هدف تولید ABS و SAN افتتاح شده است.
از صنایع مهم شهرستان می‌توان به:
• کارخانه بزرگ لبنیات پگاه گلپایگان،
• تولید دانه طیور،
• پتروشمی قائد بصیر،
• سازه‌های خودروی دیار (دیار خودرو)،
• زرفنرسایپا، بهران محور سایپا،
• صابر لاستیک،
• خودرو سازان سپهر،
• سردساز خودرو،
• لوله و پروفیل گلپایگان،
• پلیمر گلپایگان،
• پلی اتیلن گلپایگان،
• پویا صنعت،
• نصیر ماشین،
• سایپا پلوس،
• صنعت پژوهان کیا،
• فن آوری ذوب،
• روان فن آور،
• تولید پولیکا،
• موزاییک سازی،
• سنگ بری و تولید گچ
• سایپا پلوس
• سایپا پیستون... اشاره کرد.


 

گلپایگان دارای معادن سنگ‌های ساختمانی نیز می‌باشد که از مهمترین آنها می‌توان به معادن سنگ گدار سرخ اشاره داشت و این امر موجب فعالیت کارخانه‌های سنگ بری در این شهر شده‌است. معدن طلای موته، معدن سرب صالح پیغمبر، معدن سیلیس عباس بیگ، معدن مرمریت گدار سرخ، معدن سنگ گچ حاج قارا... هم قابل توجه هستند.. قابل یادآوری است که پست۴۰۰/۶۳ کیلو ولت برق گلپایگان یکی از پستهای مرکزی و کلیدی برق کشور است.

 

استاد محمد کرمی، نقاش بزرگ گلپایگان

 

علاوه بر خاورشناسان روسی که (در تاریخ ایران ترجمه کریم کشاورز) از این شهر یاد کرده‌اند و پژوهشگران و جهانگردانی چون «آن لموتون» انگلیسی، «پترو دلاواله» ایتالیایی، «اوژن فلاندن» فرانسوی، «هاینریش فن پوزر» آلمانی و «ویدن گرن» خاور شناس سوئدی و... (که گذرشان به گلپایگان افتاده و در باره آن نوشته‌اند) ـ دبیر دبیرخانه سلطان سنجر، محمدابن جریر طبری در کتاب (عتبه الکتبه)، حمدالله مستوفی (در نزهت القلوب)، ابن بطوطه (در سفرنامه)، شرف الدین علی یزدی (در ظفرنامه)، میر خواند (در روضه الصفا)، میرزا سمیعا (در تذکره الملوک)، یاقوت حموی (در معجم البلدان)، زکریا بن محمد قزوینی (در آثار البلاد و اخبار العباد)، محمد حسن خلف تبریزی (در برهان قاطع)، محمد بن احمد الشامی (در احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم)، ابواسحاق کرخی (در مسالک الممالک)، احمد کسروی (در چهل مقاله)، دهخدا (در لغت نامه)، دکتر محمد معین (در فرهنگ معین)، مهدی قلی خان هدایت (در خاطرات و خطرات)، سیف الدوله سلطان محمد (در سفرنامه مکه)، مرتضی راوندی، زین العابدین شیروانی، میرزامحمد تقی لسان الملک، محمدتقی خان حکیم، دکترغلامحسین مصاحب، دکتر عبدالحسین نوائی، سهراب سپهری (در شرح زندگی اش) و هادی خرسندی در یکی از اشعارش... به گلپایگان، سرزمین گلهای ُسرخ، اشاره نموده‌اند. ایزد گشسب گلپایگانی (شیخ اسدالله، ناصر علیشاه) که از مشایخ بود و در فروردین ۱۳۰۵ مجله «عنقا» را منتشر کرد، فرج الله شریفی که امثال و ِحکم علامه دهخدا را زنده کرده‌است، زنده یاد جواد غیاثی در کتاب «فرهنگ عامه گلپایگان»، اکبر افاضلی درکتاب «گلپایگان در گذر زمان»، مرحوم فیروز (همایون) اشراقی در کتاب «گلپایگان در آئینه تاریخ»، میر محمدی خوانساری در کتاب «سیری در تاریخ و جغرافیای گلپایگان»، علی اکبر جعفری (نویسنده کتاب روش تدریس ریاضی و ریاضیات علوم تجربی...) اشعار محمد علی سعیدی، نوار شعر «احمد جهان‌بخشی»  گلپایگان شهر شاعران نیز هست. در کتاب تذکره الشعرای گلپایگان (محمد تقی مُذَهبّی)، نام بسیاری از آنان ثبت شده‌است. از ابن ماکولا و نجیب الدین جرفادقانی و مدهوش و آیت تا شهپر و محمد باقر ادیب اشراق و میرزا محمد باقر اعتماد، از شهاب الدین لاهوتی و عباس سرمدی و حسین کریمی لای بیدی و محمد شهیدی تا آقا محمد اسماعیل سلطانی و محمد علی سعیدی و... در کتاب خلاصه الاشعار و زبده الافکار (تقی الدین محمد ذکری کاشانی) به شاعران قدیم جرفادقان هم اشاره شده‌است. (منبع: نشریه نسخه‌های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران جلد ۱۰)

 

آیه‌الله العظمی سید محمد رضا گلپایگانی

 

گلپایگان نه تنها شهر عالمان دین و فقهای بنامی چون ملا زین العابدین گلپایگانی معروف به حجه الاسلام(صاحب انوارالهدایه)، حاج ملا احمد گلپایگانی، آقا شیخ محمد گلپایگانی (که آیه‌الله خمینی نزد ایشان منطق خوانده است) ، سید جمال‌الدین گلپایگانی، حاج شیخ محمد تقی حکیم، آقا ضیاالدین درّی، آیه الله العظمی سید محمدرضا گلپایگانی (از مراجع بزرگ تقلید شیعیان)، آیات عظام آخوند ملا ابوالقاسم قطب، آخوند ملا محمد جواد صافی (مولف مصباح الفلاح و مفتاح النجاح)، حاج آقاعلی (از شاگردان برجسته آیه الله بروجردی و مولف المحجة فی تقریرات الحجة...)، حاج آقا لطف‌ الله (صاحب کتاب پرارج منتخب الاثر / ضرورة وجود الحکومة او ولایة الفقهاء فی عصر الغیبة...)، حاج میرزا ابوالقاسم محمدی، حاج آقا رضا و حاج آقاعلی قاضی زاهدی (نویسنده بدر و هلال و زبده التفاسیر...)، حاج افتخاری و علی ربانی گلپایگانی (مولف ایضاح المراد فی شرح کشف المراد و درآمدی بر علم کلام)،... است ـ علاوه براین ـ زادگاه هنرمندان و خوشنویسان نامی هم هست. هنرمندان و خوشنویسانی چون احمد بن محمد مهدی جرفادقانی، محمد بن اسماعیل موسوی گوگدی جرفادقانی، محمدحسین بن آقاعباس گلپایگانی، نصیر بن حاج حسین جرپادقانی، محمد رضا صافی خاتم کار (یکی از شاگردان صنیع الخاتم)، طاهر صافی (خوشنویس)، محمد لوطی (استاد سُرنا)، احمد سرور (فرزند نوازنده تار کربلایی یدالله گوگدی)، حمید مرجانی که ۴ سال شاگردی اسدالله ملک را کرده و ویلن را زیبا می‌نوازد، گلریز (محمد علی) گلپایگانی، اکبر گلپایگانی که در برنامه گلها، با بنان و عبدالوهاب شهیدی و فاخته، گل می‌کاشت ـ وامثال پیرنیا و محجوبی به هنر وی درود می فرستادند هم، هست. گلپایگان تنها خاطره ابوالشرف ناصح بن ظفر جرفادقانی که ملک الشعرای بهار قلمش را ستوده و ترجمه اش را از تاریخ یمینی بسیار فصیح و پرمایه معرفی نموده، به همراه ندارد،تنها خاطره بزرگانی چون لسان الذاکرین محمدحسن بن حسینعلی آقابابا جرفادقانی (نویسنده کتاب احسن المجامع)، حیدر علی بن محمد علی بیگ ضیاءالاطباء گلپایگانی (نویسنده هدایة الطالبین) را بهمراه ندارد، جایگاه بزرگترین تلسکوپ ایران ( تارا ) و مبتکرانی مانند سید حسن شریفزاده، (که در زمینه تئوری‌های مربوط به گِره‌ها در ریاضیات کار کرده اند)، مهدی توکل (فرزند حسن آقا توکل)، مقدسی، عفت امامیان، محمد خوشنویسان و دیگر نخبگان ریاضی، هم ـ هست. شهر فرزانگانی چون طایر جرفادقانی، دکتر عبدالله معظمی، مهندس سیف الله معظمی، میرزاعبدالحسین طبیب، حکیم جلالی، کربلائی مهدی عظیمی معمار، دکتر محمود اشراقی، دکتر مصطفی حبیبی، دکتر علی عمیدی استاد ریاضیات و آمار و مولف کتاب ُپرارج ِ « نظریه نمونه گیری »، استاد علی وکیلی، که علاوه بر ریاضی به شاگردانش درس وفا می‌آموخت...

 

 

 

دکتر فضل الله اکبری گلپایگانی
نخستین استاد حسابداری در ایران

 

دکتر فضل الله اکبری (پدر حسابداری ایران)، هم هست. «میر انجم» (میرزامحمد رحمانی)، که سروده‌های او دست مایه کار نوازندگان و مشتاقان مویسقی بود و نسخه شبیه خوانی اش از دوقرن پیش تاکنون، یکی از معتبرترین نسخ تعزیه کشور است و حماسه بزرگ کربلا را با قلمی هنرمندانه به رشته تحریر در آورده، هم گلپایگانی است. دکتر مهرداد رواقی (نویسنده کتب دانشگاهی بیماری سالک و دراکنکولوس، بیماری جذام، علل سرطانها...)، دکتر محمد حسن خالصی پزشک عالیقدر ایران (که یکبار به کمک حلزون به یک ناشنوا قدرت شنیدن داد)، دکتر صافی (چشم‌پزشک بزرگ کشور)، دکترمصطفی میرزا بیگی (از پیشگامان دندانپزشکی و عضو اولین هیئت مدیره انجمن ارتدنیست‌های ایران)، دکتر محسن آنی، دکتر حسین جعفری (که با استفاده از عصاره آبی سیر Allium Sativum L موفق شد داروی موثری برای ضربان قلب بدست آورَد)، علیرضا و حسین ندیمی که در زمینه زمین‌شناسی گلپایگان به تحقیق پرداخته اند، مصطفی یاوری (که در سنگ نگاره‌های محوطه رباط سرخ گلپایگان کند و کاو کرده است)، دکتر مینو شهیدی مولف کتب «هماتولوژی پایه از خونسازی تا هموگلومینوپاتی»، «لکوسیتها و بیماریهای خون» و «درسنامه جامع علوم آزمایشگاهی»، دکتر فتانه عمیدی، دکتر خسرو بزرگی، دکتر نسرین معظمی که در سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران فعالیت دارند، جواد نکونام فوتبالیست، بهرام مشیری (نویسنده کتاب «از آتن تا هیروشیما»، که به فیزیک اتمی و مصیبت‌های وارده در هیروشیما و ناکازاکی می‌پردازد، ابوالفضل گلپایگانی (نویسنده کتاب فرائد)، از مبلغین سرشناس بهائی که به لقب ابوالفضائل شهرت دارد، حسین ابراهیمی الوند مترجم کتب کودکان، آقا رضا تاجداری، و دهها انسان شریف دیگر، همه زاده این شهر هستند.


 

 

دکتر عبدالله معظمی
همدم و همراه دکتر مصدق

 

ضرب، کار هنرمندان گلپایگان، بیاد حیدر باب خلیل، استاد مسلم ضرب

 

برادران مختاری، (علی و محمد)، هردو با استاد کمال الُملک، نزدیک بودند. محمد مختاری هنگام فروش یکی از آثار خود با کمال الملک آشنا می‌شود و استاد از او دعوت می‌کند که به مدرسه صنایع مستظرفه برود. اما محمد مختاری که عازم عتبات بوده فقط آدرس خود را به استاد کمال الملک می‌دهد و پس از آن ایران را ترک می‌کند. استاد کمال الملک پس از مدتی نامه‌ای به گلپایگان می‌فرستد و از او دعوت می‌کند، در این ضمن برادرش علی مختاری که برای اجرای تصاویر تخت جمشید به تهران آمده بود، بجای برادرش محمد به حضور کمال الملک می‌رسد و پس از آزمونی کمال الملک از او می‌خواهد که استادی منبت مدرسه صنایع مستظرفه را بپذیرد و در ضمن به او توصیه می‌کند که طراحی بیاموزد. میرزا علی مختاری به استادی فن منبت کاری مدرسه صنایع مستظرفه پذیرفته و به عنوان اولین معلم این هنر شناخته شد. علی مختاری تا زمانی که استاد کمال الملک در مدرسه صنایع مستظرفه حضور داشت، با این مدرسه همکاری نمود. این هنرمند نامی که حدود صد سال عمر کرد، حدود سیصد اثر خلق کرده که غالب آن آثار، از ایران بیرون رفته است!

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: